Kapsel to niewielki metalowy przedmiot odpowiedzialny za charakterystyczny uśmiech człowieka, otwierającego butelkę piwa i słyszącego … psssyt…
Na co dzień nie zwracamy na niego uwagi, chyba że należymy do klanu birofilów. Tak czy siak, jest to przedmiot godzien zainteresowania.
Kapsel mimo swej prozaicznej prostoty, od wielu lat odgrywa istotną rolę w świecie szklanych opakowańm przeznaczonych do napojów gazowanych. Bez niego przecież nie mielibyśmy pierwszej piwnej rewolucji i rozrostu potęgi koncernów piwowarskich. Oczywiście kapsel to tylko mała cegiełka, ale jednak bardzo ważna.
Zamknięcie koronowe, jak fachowo kapsel jest nazywany, zostało zarejestrowane w urzędzie patentowym USA 2 lutego 1892 roku przez emigranta z Irlandii, Wiliama Paintera. W tamtym czasie na rynku pojawiało się wiele ciekawych pomysłów na zamykanie butelek z napojami gazowanymi. Jednym z moich ulubionych jest patent na samozamykającą się butelkę na wodę sodową.
Mimo, że początkowo kapsel nie cieszył się zbytnim zainteresowaniem, to jednak jego prosta konstrukcja zapewniła mu pozycję lidera wśród zamknięć napojów gazowanych w butelkach szklanych. Najgroźniejszym konkurentem kapsla były różnego typu zamknięcia kabłąkowe (pałąkowe). Jednak wspomniana już prosta konstrukcja, niski koszt, szczelność i wytrzymałość na wysokie ciśnienie, okazały się nie do pobicia.
Wiliam Painter podobno metodą prób i błędów ustalił, że kapsel, aby dobrze spełniał swoje zadanie powinien mieć 24 ząbki. Oprócz tego, że jego konstrukcja wykonana była ze stali, miała korkową wyklejkę i papierową uszczelkę. Wszystko to zostało opatentowane i otrzymało odpowiednie numery w urzędzie patentowym USA, czyli 468.258 dla stalowego kapsla i 468.226 dla korkowo-papierowej uszczelki. Co ciekawe Painter dopiero dwa lata później opatentował urządzenia do otwierania swoich kapsli. Ciekawe, jaką metodą odkapslowywał butelki zanim wpadł na pomysł otwieracza?
Trzeba przyznać, że konstrukcja Paintera okazała się genialna w swojej prostocie. Ale gdy obejrzymy współczesny kapsel szybko zauważymy, że posiada on 21, a nie 24 ząbki. Co się stało z 3 ząbkami z patentu Paintera, i dlaczego obecnie głównie stosowane są kapsle z 21 ząbkami?
Odpowiedź na to pytanie nie jest jednoznaczna. Podobno w latach 30 XX wieku, na rynku pojawił się tańszy kapsel cynowy. Aby ominąć patent Paintera zmniejszono mu ilość ząbków właśnie do 21. Z jednej strony ilość ząbków powinna być jak największa aby kapsel szczelnie przylegał do obwodu szyjki. Z drugiej strony ilość ząbków powinna być możliwie mała, aby zamknięcie było solidne. Okazało się, że 21 ząbków to właśnie kompromis pomiędzy tymi dwoma różnymi wymaganiami. Istnieje też inny powód. Podobno gdy wprowadzono pierwsze maszyny do automatycznego kapslowania butelek, kapsle o 24 ząbkach często się zacinały. Rozwiązaniem problemu okazały się kapsle o nieparzystej ilości ząbków. Do tego celu, równie dobrze sprawdzały się kapsle o 21 i 23 ząbkach. Biorąc pod uwagę wspomniany wcześniej kompromis pomiędzy dobrym przyleganiem, a solidnością zamknięcia, kapsel o 21 ząbkach chroni nasze piwo zapakowane do popularnych butelek 0,33 – 0,5 l. Ale w świecie piwa i 23-ząbkowy kapsel znalazł swoje miejsce. Znajdziemy go np. w belgijskich piwach nalanych do butelek z szerszą szyjką, charakterystycznych dla win musujących.
Przypieczętowanie dominacji kapsla o 21 ząbkach nastąpiło wraz z powstaniem w latach 60-tych XX wieku, powszechnie dziś używanego niemieckiego standardu DIN 6099. Deutsches Institut für Normung czyli Niemiecki Instytut Normalizacji zdefiniował dokładnie średnicę kapsla na 26,75 mm, ilość ząbków równa 21, wielkość i konstrukcję szyjki od butelki. Dziś wszystkie używane kapsle o 21 ząbkach i butelki z odpowiednią dla nich szyjką, zgodne są z normą DIN 6099.
Otwierając dziś kolejną butelkę piwa, spójrzcie na kapsel i podziwiajcie ponad 100 lat historii myśli ludzkiej.
4 listopada 2015 at 20:21
Szukałem w internecie historii kapsla, by napisać o tym notkę… I wszędzie były takie zdawkowe informacje. A u Ciebie szok! Super wpis! Pozdrawiam i zapraszam do mnie – zacytowałem źródło ;)
8 października 2020 at 20:05
w europie pierwsze kapsle 1910 woda mineralna byly stosowane